Visits: 1874

حقوق دوستی و برادری

بدان که عقد برادری و پیمان دوستی در میان دو شخص، همچون عقد نکاح است میان زوجین، به این معنی همان طوری که عقد نکاح حقوقی را افتصا می کند که انجام دادن و فراهم نمودن آنها واجب می باشد تا نکاح منعقد شود و همزیستی استوار گردد، رابطه ای برادری و رعایت حقوق طرفین عقد دوستی و برادری نیز، همچنین می باشد. لذا حقوق در مال، نفس، حیثیت، زبان و قلب، به وسیله ای عفو و دعا و اخلاص و وفا به عهد و ترک رنج و زحمت بر طرفین عقد برادری، واجب می گردد.

توضیح و حکمت هر یک از آنها:

• حق اول: به یکدیگر کمک مالی کنند و در غم و شادی همدیگر شریک باشند و در حال و آینده از هر گونه تبعیض و منفعت طلبی شخصی پرهیز کنند و کمال مساوات را مراعات نمایند.

باید دانست کمک مالی دوستانه و برادرانه سه مرتبه دارد:

مرتبه اول: که پایین ترین آنها می باشد، آن است که تو دوست و برادر خود را در مقام بنده و خدمتگزار خود بداری، به گونه ای که از مال اضافی خود نیاز های او را بر طرف نمایی و هر گونه خواسته او را بر آورده سازی.

مرتبه دوم: آن است که او را به مانند نفس خود بدانی و به مشارکت او در مال خود راضی باشی، زیرا که اُخوّت و برادری ایجاب می کند که طرفین در هر چیزی شریک و مساوی باشند.

مرتبه سوم: این مرتبه که بالاترین مرتبه ی دوستی و برادری می باشد، آن است که او را بر نفس خود ترجیح دهی و نیاز های او را بر نیاز های خود مقدم داری این نهایت ایثار مال و جان کسانی است که در میان خود عقد دوستی و پیمان برادری را می بندند، پس هر گاه عقد دوستی فاقد یکی از این سه مرتبه باشد، بدان که حتماً عقد برادری هنوز در باطن طرفین منعقد نشده است و آنچه میان آنان می گذرد، فقط یک معاشرت و آشنایی عادی است، به طوری که از نظر عقل و دین اعتباری ندارد.

در روایات آمده است: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «وقتی که دو نفر دوستی و برادری یکدیگر را پذیرفتند، به طور قطع محبوب ترین آن دو نزد خداوند آن است که در حق دوست و رفیق خود با مداراتر و استوار تر باشد».

• حق دوم: کمک شخصی و یاری مستقیم است، به این صورت که دوست پیش از درخواست دوست خود اقدام به بر آورده ساختن نیاز های او نماید و رفع آنها را بر نیاز های خصوصی خویش مقدم بدارد.
• حق سوم: خود داری از بیان مسایلی است که دوست آنها را نمی پسندد و این خود داری نیز انواعی دارد: 1- خود داری از بیان عیب های دوست در پشت سر و یا در حضور او؛ 2- خود داری از رد سخن او و پرهیز از منازعه و مناقشه ای بی جا؛ 3- خود داری از تجسس و پرسیدن در باره مسایل شخصی و خصوصی او؛ 4- خود داری از فاش نمودن راز هایی که در پیش او بیان کرده است و امور دیگران از این قبیل.

از انس رضی الله عنه روایت شده که گفته است: «رسول خدا صلی الله علیه وسلم هیچ گاه سخنی را در پیش روی کسی نمی گفت که آن شخص آن سخن را زشت و ناپسند بدارد». بنا بر این سکوت و خود داری از بیان معایب دیگران، لازم است مگر در جایی که امر به معروف و نهی از منکر، گفتن آن را واجب گرداند و برای سکوت در برابر آن هیچ رخصت دینی وجود نداشته باشد.

• حق چهارم: حق دوست بر دوست خود آن است که آنچه از ستایش و تمجیدی که دوستش بدان شاد می شود، بدون مبالغه و خارج شدن از حق، برایش بیان نماید،  پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده است: «وقتی که یکی از شما رفیق و برادر خود را دوست دارد، پس باید او را (به آنچه که موجب ازدیاد محبت می گردد) آگاه سازد».
• حق پنجم: پنجمین حق دوست بر دوست وفا و اخلاص است، وفا یعنی ثابت ماندن بر دوستی و ادامه دادن به آن تا به هنگام مرگ و بعد از فوت او باز آن را فرزندان و دوستانش پیوسته بر جا داشتن و بر آن ثابت ماندن.

روایت شده پیر زنی نزد رسول خدا صلی الله علیه وسلم آمد و حضرت بسیار احترام او را گرفت، علت آن را از رسول خدا صلی الله علیه وسلم پرسیدند، در جواب فرمود: «او در ایام خدیجه نزد ما می آمد و به حقیقت خوبی و وفا به عهد از ایمان است.

• حق ششم: ششمین حق دوست بر دوست سبک گرفتن و ترک رنج انداختن اوست، به این معنی که دوست و برادر خود را بر چیزی که بر او گران آید، وادار نسازد، بدیهی است که سبک گرفتن و ترک به رنج انداختن، هنگامی جامه ای عمل به خود می پوشد که شخص خود را کمتر از دوست خود به حساب آرد و او را نیک و خود را بد پندارد و نسبت به او فروتن و متواضع باشد. و من الله التوفیق.