ذم کینه و حقد
Visits: 4487
ذم کینه و حقد
بنه كينه و دور باش از هوا مبادا هوا بر تو فرمان روا
اصل کینه دوزخ است و کین تو جزو آن گل است و خصم دین تو
﴿يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ﴾ [الشعراء: 88-89]
ترجمه: «روزی‌که مال و فرزندان سودی نبخشد مگر کسی‌که با قلب سلیم (خالی از شرک و کفر و نفاق) به پیشگاه الله بیاید».
یکی از عناصر مهم اخوت و برادری محبت است و پائین ترین مراتب محبت آن است که انسان نسبت به هم نوع و هم آئین خود قلب سالم و خالی از هر گونه بدخواهی و بد اندیشی را داشته باشد و سینه خود را از هر گونه اسباب دشمنی مانند حسد، کینه، بخل و… تهی نماید قرآن مجید از شرابخواری و قمار بازی به شدت منع می کند و آنها را حرام معرفی می نماید ولی ضمن معرفی مضرات آن ها علت اصلی تحریم را ایجاد دشمنی، کینه و عداوت بین مسلمان ها معرفی می نماید خداوند جل جلاله میفرماید: شیطان می خواهد از راه شرابخواری و قمار در میان شما دشمنی و کینه ورزی ایجاد نماید و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد. و پیغمبر نازنین اسلام صلی الله عليه وسلم از خطرات جدی حقد (کینه) ما را آگاه می سازد و هشدار میدهد که این آفت متوجه وحدت و همکاری مادی و معنوی جامعه اسلامی می گردد و ریشه ای درخت دین را قطع می کند و در این باره می فرماید: بیماری ملت های گذشته آرام و خزنده در پدیده حسد، کینه و دشمنی به سوی شما می آید، کینه قطع کننده کننده است من نمی گویم درخت را قطع می کند بلکه ریشه درخت دین را قطع می کند.
خلاصه این که جو کینه و دشمنی جو ناخوش آیند و بد فرجامی است و میدانی است پر از تزویر که در آن از هر نوع ابزار شیطانی کار گرفته می شود و به درگیری گروه از ایشان می انجامد و این همان خطری است که رسول خدا صلی الله عليه وسلم به ما هشدار می دهد و آن را از فرهنگ دوران جاهلیت معرفی می نماید و فرموده است: پس از من راه کفر را دو باره در پیش نگیرید طوری که بعضی از شما گردن بعضی دیگر را بزنید.
برای مسلمان هیچ چیز به اندازه معاشرت و هم زیستی با دیگران توأم با قلب سلیم و خالی از حقد، حسد و غضب باعث راحتی نمی شود یک مسلمان وقتی که سینه او از غضب باطل، حسد و کینه پاک باشد هر وقت نعمتی را ببیند که از جانب الله بر مسلمانی رسیده است راضی می شود و می داند که فضل و احسان خداوند است و خداوند بر هر کسی بخواهد احسان می کند و زمانی که اذیت و غمی را بر مسلمانی احساس کند غم و اندوه او را غم و اندوه خود می داند و از خدا می خواهد که مشقت او را بر طرف نماید و طبق راهنمایی ها و دستورات دینی تا حد توان در بر داشتن غم و اندوه او می کوشد این جا است که مسلمان با دلی که از خدای خود راضی است خیر خواه و خیر اندیش زندگی خود را با جامعه سپری می نماید و عوائق و موانع را پشت سر می گذارد که باز دارنده سیر الی الله می باشد زیرا شیطان گرچه غالبأ عاجز است از بت پرست گردانیدن و یا کافر کردن یک مسلمان ولی از این عاجز نیست که بنده را از خدا غافل نماید تا جائیکه حقوق پروردگار خویش را نداند و بر هم کیشان خود جفا و بیداد گری های نماید که هیچ عاقلی آن را نمی پسندد.
حقد (کینه) به معنای نگاه کردن عداوت در دل و در انتظار فرصت انتقام ماندن است و به عبارت دیگر خصومت پنهانی و عداوتی است که از سوء رفتار و یا گفتار کسی در دل گیرند. علامہ ابن حجر عسقلانی حقد، غضب باطل و حسد را در یک فصل جمع نموده و از گناهان کبیره باطن و قلب دانسته و می گوید حسد از نتاییج حقد وحقد زائیده غضب است.
اسباب حقد:
امام محمد غزالی رحمت الله می فرماید: انسانی که به سبب از اسباب اذیت و آزار قرار می گیرد و جلو مقاصد آن گرفته می شود در دل او نسبت به اذیت کننده گان و کسانی که جلو اغراض او را می گیرند بغض و کینه جای می گیرد و آن گاه در فکر انتقام گیری می شود و اگر قدرت انتقام را در حال نداشته باشد در انتظار فرصت انتقام می ماند و گاهی هم کینه و حقد از پلیدی باطن و طبیعت خبیثه پیدا می شود و هم چنین می شود که باعث خشم و کینه توطئه خارجی ها باشد که به اثر تبلیغات انحرافی و تقسیمات طبقاتی و شعله ور نمودن آتش جنگ میان قشر ها و گروه های ساختگی بذر کینه و عداوت را بین ملت ها می پاشند.
در حالی که اسلام همه ای این تفرقه اندازی و تقسیم بندی ها را مردود می داند و حقد و کینه را از آفت های خانمان سوز ملت ها به شمار می آورد اسلام می گوید کینه و دشمنی قطع کننده ریشه درخت دین و بر هم زننده روابط سالم اجتماع است جامعه که در آن عصبیت، قوم گرائی و رقابت های ناسالم گروهی و حزبی بر اخوت اسلامی چیره گردد امنیت نخواهد دید و سعادت را استشمام نخواهد کرد.
زیان های کینه ورزی:
گرچه زیان و ضرر های مادی و معنوی کینه ورزی بر هیچ عاقل پوشیده نیست و کینه ورزی باعث و بر انگیزنده بسا از صفات خبيثه و بر هم زننده بسا از اخلاق طيبه می باشد ولی در اصل این ضرر ها به دو دسته تقسیم می شود ۱- ضرر های دنیوی. ۲- ضرر های اخروی و نمونه های از هر کدام ذکر می گردد.
ضرر های دنیوی کینه ورزی:
۱- حقد خواستگاه بسیاری از صفات رذیله و پست است. ۲- کینه سبب هرج و مرج، کشتار، بی بند و باری و مشقت متمادی جامعه است. 3- کینه دلیل است بر غباوت و بی خردی صاحبش و نشان می دهد که کینه توز انسان کوتاه نظر و پیرو خواهشات نفسانی می باشد. ۴- کینه ورزان همیشه با اندوه و قلب توأم با گره خوردگی و اضطراب زندگی می کنند و تا زمانی که دیگران را با نعمت و آرامش ببینند آرامش ندارند. ۵- کینه ورزان پست همت و دارای عزم ضعیف و خالی می باشند. ۶- کینه گرچه خود پنهان است ولی همه عیب ها را هویدا می نماید و درد های درونی انسان را بروز می دهد. ۷- جامعه که در آن حقد و کینه طبقاتی حاکم باشد حقوق افراد آن جامعه پای مال زورمندان و ستمگران و حکام ظالم است.
زبان های اخروی و دینی کینه:
چه خوب است زیان های اخروی کینه ورزی را از احادیث پیغمبر و آثار بزرگان دین دریابیم، پیغمبر صلی الله عليه وسلم فرموده اند اگر کسی بمیرد و این سه صفت در او موجود نباشد در صورت که خدا بخواهد گناهان دیگر او را عفو می کند. ۱- شرک به خداوند. ۲- به دنبال جادوگران به قصد جادو رفتن. ۳- کینه ورزیدن نسبت به مسلمان. از حدیث فوق معلوم می گردد که کینه برادر مسلمان در دل داشتن سبب عدم مغفرت گناه است. حضرت جابر رضی الله عنه می فرماید: هر دوشنبه و پنجشنبه اعمال بنده گان به نزد پروردگار عرضه می شود بسا مستغفرین است که گناه شان بخشیده می شود و بسا
توبه کننده گان است که توبه ای شان قبول می شود اما کینه ورزان شامل این رحمت خداوند نمی شوند مگر این که از این صفت رذیله توبه کنند.
از حضرت ابی هريره رضی الله عنه روایت است که رسول اکرم صلی الله عليه وسلم فرمودند: نزدیک است بیماری امتان گذشته امت من را نیز بیمار کند یاران رسول الله صلی الله عليه وسلم پرسیدند بیماری گذشته گان چیست حضرت فرمود سرکشی در نعمت، فخر کردن بر دارائی رقابت های نا سالم، بغض و حسد تا جای که به سر کشی و دشمنی می انجامد.
حضرت عبد الله بن عمر رضی الله عنه فرموده اند من از پیغمبر صلی صلی الله عليه وسلم شنیدم دشنام دهنده، خبر کشی که قصد فساد را دارد و کسی که ننگ قومیت او را به عداوت و دشمنی مسلمانی می کشد هر سه در آتش اند و در یک روایت آمده خبر کشی و کینه در دل هیچ مسلمانی جمع نمی شود.
ابن قیم رحمت الله می گوید هر که می خواهد دلش خالی از کدورت و کینه باشد باید رضای خداوند را بر خواهشات نفسانی خود پیش نماید چون دل های که گرفتار خواهشات اند به اندازه تعلق شان به خواهشات و شهوات از نظر رحمت خداوند مستور اند دل ها ظروف خداوند در روی زمین اند محبوب ترین آن ها قلبی است که نازک، و با صفا باشد زمانی که غذای قلب یاد خداوند و نوشیدنی آن فکر باشد و خالی از حقد و غضب و کینه باشد چیز های عجیب را درک می کند و برایش خوبی و بدی اشیاء الهام می شود.
دل چو صافی شد حقیقت را شناسا می شود از صفا آیینه منظور نظر ها می شود
علاج کینه:
علاج این مرض پنهان در مرحله اول جلوگیری از غضب که سر چشمه و منشأ حقد است ولی اگر جلو غضب گرفته نشد و انسان که مورد اذیت قرار گرفته هر چند به یاد فضیلت حلم افتاد و جای گاه بلند تواضع افتد باز هم نمی تواند خشم خود را بکلی ریشه کن نماید، بر وی لازم است که خود را از عاقبت وخیم انتقام جویی بر حذر دارد و بداند که قدرت خداوند از توان او بزرگ تر است و هر امر و نهی به الله است و قضاء خدا را هیچ کس رد نمی کند و جلو حکم او را هیچ چیز گرفته نمی تواند.
این علاج از ناحیه علم است، اما،
علاج عملی کینه:
کسی که قلب او را بیماری کینه مریض می سازد بر او لازم است که خود را مجبور سازد و بر خلاف کینه خود عمل نماید به عوض بدگویی صفات نیک طرف مقابل خود را به زبان آرد و به عوض تکبر در برابرش تواضع نماید. و فایده ای این علاج این است که شخص اذیت رسان به خود بیابید و در آینده روش بهتری را اختیار نماید و از سر کشی و تجاوز به حقوق و آبروی دیگران دست بردارد و این را بداند کینه از قلب آزار دیده زمانی بیرون می شود که از وی معذرت جسته و عذر خواهی کند و بر طرفی که اذیت شده، لازم است که صواب فرو خوردن خشم و گذشت و عفو را به یاد بیاورد و عذر هم نوع و هم آئین خود را قبول نماید این است راه نابودی کینه ها و زنده کردن مهربانی و الفت ها خداوند ودود می فرماید: ﴿وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ﴾ [فصلت: 34] «و (هرگز) نیکی و بدی یکسان نیست، همیشه به نیکو‌ترین شیوه پاسخ ده، پس ناگاه (می‌بینی) همان کس‌که میان تو و او دشمنی است، گویی دوست صمیمی است».
بدی را بدی سهل باشد جزاء اگر مردی احسن الى من اساء
عفو و گذشت در وقت قدرت ارزش دارد و گر نه در وقت ضعف و نا توانی هر کس مجبور به گذشت است و این شعر بر وی صدق می نماید.
از سر ضعفم سلیم القلب، اگر زورم دهند با انا لا على زنان، فرش خدایی گسترم
منابع:
- نضرة النعيم في مکارم اخلاق الرسول الكريم.
- دور نمای جامعه اسلامی دکتر قرضاوی.
- الكبائر – مؤرخ بزرگ اسلام شمس الدين ذهبی.
- طريق السعادت والسداد – سلطان العلماء.
- نزهة الناظرين – تقي الدين عبدالملک.
- مختصر احياء علوم الدين – امام محمد غزالی.
