احكام روزه در فقه حنیفی
Visits: 8605
احكام روزه در فقه حنیفی
الحمد لله الذی نقی قلوب الصائمین وروح ارواح القائمین وهدانا الی سواء السبیل والصلوة والسلام علی سیدنا محمد وآله واصحابه بالتعظیم والتجلیل
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَیكُمُ الصِّیامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) سوره بقره – 183
(ای کسانی که ایمان آورده اید! روزه بر شما فرض شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند؛ فرض شده بود، تا پرهیزگار شوید.)
روزه ای ماه مبارك رمضان یكی از فرائض عمده ای اسلام وركن چهارم از اركان پنجگانه ای این دین مبین است كه انكار از آن كفر و ترك آن بدون عذر گناه كبیره می باشد.
این هدیه ای گرانمایه الهی برای مؤمنین نوید بخش پیام صداقت و اخلاص و دیانت و تقوی و عدالت و احسان بوده و عبادت سازنده ای روحیه ای عشق ومحبت و ایثار و مروت و خلوص و مجاهدت است كه در نهاد ارادتمندان پاكدل تقویت بخشیده و زمینه ای رشد و كمال معنوی و تربیت و تزكیه روحانی را در پرتو آثار پر انوارش بیش از پیش مساعد و هموار میسازد روی این ملحوظ بر آن شدیم تا كه بعون ملك المنان بعضی احكام روزه ای ماه مبارك رمضان را طور فشرده بیان نماییم تا كه باشد طرف توجه ارادتمندان مخلص قرار گرفته و متضمن ارزشهای مفید و ثمر بخش در امور زندگی جامعه اسلامی بطور كمال و تمام بوده باشد.
- روزه ای ماه مبارك رمضان بر هر مسلمان عاقل و بالغ فرض است.
- معنی لغوی روزه خود داری وكناره گیری است. و در اصطلاح شرع شریف روزه عبارت از خود داری وكناره گیری از خوردن و نوشیدن و مباشرت با زن از طلوع صبح صادق تا غروب آفتاب بطور دائم و مسلسل میباشد.
- نیت روزه در این مدت شرط است كه بدون نیت اگر تا شام هم خود داری كند روزه دار گفته نمی شود.
- اگر كسی تا قبل از زوال (نیمه روز) چیزی نخورد و ننوشد، نیت روزه كرد روزه اش صحیح است.
چیزهای كه شكننده ای روزه نیست
- شخص روزه دار به فراموشی چیزی را خورد یا نوشید یا جماع كرد اگر چه این اعمال را مكررا انجام دهد.
- كسی را دید كه بفراموشی میخورد یا می نوشد اگر آن شخص ذوی الجثه بود بیاد آوردنش واجب است واگر ضعیف بود كه بواسطه ای روزه گرفتن اذیت می شد بیادش نیاورد.
- برای شخص روزه دار استعمال سرمه و روغن به سر و صورت و بوئیدن خبوئیها جائز است. اگر چه بعد از استعمال رنگ سرمه از آب و اخلاط كه از حلق بیرون می آید مشاهده شود.
- اگر به حلق روزه دار مگس یا دود و غبار یا گرد آسیاب رفت بدون قصد آن فاسد نمی شود.
- دندانها را خلال كرد آنچه میان دندانها است اگر باندازه ای كمتر از نخود باشد بدون بیرون آوردن از دهان فرو برد روزه فاسد نمی شود .
- از فرو بردن آب دهان اگر چه زیاد هم باشد فاسد نمی شود.
- از پائین بردن خلط و آب بینی روزه فاسد نمیشود.
- برای شخص روزه دار خود بخود قی آمد اگر چه دهانش پر شود روزه فاسد نمی شود.
- اگر دهانش خونی شد و خون بر آب دهان غالب نبود و وقت فرو بردن مزه ای آن معلوم نشد روزه فاسد نمی شود.
- چشیدن غذا بدون فرو بردن روزه را فاسد نمی كند.
- مسواك كردن با مسواك طبیعی اگر چه تلخی آن معلوم شود روزه را فاسد نمی كند استعمال خمیر دندان مكروه است .
- اگر در سوراخ آله ای تناسلی خود مرد دواء ریخت روزه باقی است.
- در حالت خواب احتلام (شیطانی) شد روزه فاسد نمیشود.
- بواسطه ای نظر كردن به طرف زن و یا به واسطه ای خیال و تفكر اگر چه دوام دار باشد منی خارج شد روزه فاسد نمی شود.
- روزه دار حجامت كرد یا غیبت كرد یا نیت خوردن كرد ونه خورد روزه فاسد نمی شود .
- صبح از خواب در حالت جنابت بیدار شد و تا شام جنب ماند فاسد نمیشود.
- اگر در آب حوض یا دریا غوطه زد و آب در گوش او رفت روزه فاسد نمی شود.
- اگر چه چرك گوش خود را ذریعه ای خلال بیرون كرد و باز داخل گوش كرد روزه فاسد نمیشود.
- اگر دانه كنجد را در دهان كرد و آنرا جوید و در دهان پراكنده شد و مزه اش را در حلق حس نكرد روزه فاسد نمی شود.
چیزهای كه روزه را می شكند قضاء و كفاره لازم میشود
شخص روزه دار قصدا به رضا ورغبت خود بدون عذر شرعی یكی از این اعمال را انجام دهد روزه ای آن فاسد قضاء و كفاره واجب میگردد.
1 ـ جماع كردن در یكی از دو راه بر فاعل و مفعول قضا و كفاره لازم میشود.
2 ـ خوردن و نوشیدن غذا و یا دواء.
3 ـ فرو بردن باران یا برف كه به دهن روزه دار داخل شود.
4 ـ خوردن گوشت نیم پخت.
5 ـ خوردن پیه ای گوشت.
6 ـ خوردن گوشت خشك شده بدون پختن.
7 ـ فرو بردن دانه گندم یا جویدن آن بعد از خوردن .
8 ـ فرو بردن دانه كنجد.
9 ـ خوردن گل ارمنی كه عطاران میفروشند واكثرا زنان بخوردن آن عادت دارند.
10 ـ خوردن نمك اندك .
11 ـ فرو بردن آب دهن زن خود و یا دوست كه از فرو بردن آب دهن او متنفر نباشد.
12 ـ خوردن روزه بعد از غیبت كردن یا بعد از حجامت كردن ویا بعد از مساس كردن آله تناسلی یا بعد از بوسه زدن خانمش را به شهوت و به گمان این كه روزه اش فاسد شده قضا و كفارت لازم میشود.
13 ـ اگر یكی از موارد فوق را انجام داد بعدا از عالم فقیه پرسان كرد وعالم فقیه گفت روزه ات فاسد شده بعدا خورد كفاره ساقط می شود اما قضاء لازم است.
14 ـ كسیكه به قلیان عادت داشت و یا برای فائده ای قلیان كشید قضا و كفارت لازم می شود .
15 ـ شخص مقیم بعد از نیت روزه مسافر شد وبعد از مقداری رفتن بواسطه ای فراموش كردن اسبابی بخانه بر گشت ودر خانه روزه را خورد قضاء و كفارت لازم میشود.
چیزهای كه روزه را می شكند قضا لازم می شود نه كفاره
- اگر شخص روزه دار برنج خام آرد خمیر، نمك كم، گل، خاك، پنبه، كاغذ، خسته بادام یا دیگر خسته ها كه خوردن آن عادت نیست یا میوه ای خام كه عادتا خورده نمیشود یا میوه ای كه همراه پوست خورده نمی شود یا ریگ آهن طلا ونقره ومس و… را خورد روزه فاسد میشود .
- اگر در دبر مقعد یا در بینی دوا ریخت روزه فاسد میشود.
- كسی در حلق روزه دار آب ریخت روزه فاسد میشود.
- چكانیدن دوا یا آب در گوش روزه را می شكند.
- زخم شكم را تدای كرد دوا بشكم رسید ویا فرق سر را دوا ریخت دوا بمغز سر رسید روزه فاسد می شود.
- برف یا باران بدون قصد و عمل روزه دار داخل حلق رفت روزه می شكند.
- وقت شستن دهن آب به حلق فرو رفت روزه فاسد می شود.
- روزه ای شخص را به زور شكستند اگر چه به جماع باشد روزه می شكند.
- روزه دار خواب بود به حلق آن آب ریختند روزه می شكند.
- بغیر از سبیلین دوا بهر جای از بدن خود را انزال كرد روزه فاسد می شود.
- زن خواب بود شوهر او را جماع كرد روزه ای زن فاسد می شود واگر مرد روزه داشت كفاره و قضا لازم میشود.
- از چكاندن دواء به داخل شرمگاه روزه فاسد میشود.
- اگر انگشت را به آب تر كرد و یا روغن مالید در یكی از دو راه داخل كرد روزه می شكند.
- اگر دود را قصدا به حلق فرو برد ویا عنبر را به نزد خود دود كرد و دودش را فرو برد روزه می شكند.
- اگر قصدا استفراغ كرد و دهنش پر شد روزه می شكند و طهارت نیز میكشند.
- اگر بر روزه دار بدون قصد قی آمد و دهنش پر شد بعدا قصداً آن را فرو برد روزه می شكند.
- آنچه در بین دندانهای روزه دار است اگر به اندازه نخود باشد آن را خورد روزه فاسد می شود.
- شخصی بیهوش شد اگر چه تمامی ماه رمضان بیهوش بود غیر از روز اول باقی را قضا آورد.
- اگر به زور با زنی جماع كرد یا در حالت دیوانگی روزه ای زن فاسد میشود قضا لازم است و اگر مرد روزه دار بود قضا و كفارت هر دو لازم است.
- شخص مسافر در حالی كه شب نیت روزه كرده بود و صبح نیت اقامت كرد سپس روزه را خورد اگر چه خوردن روزه برایش حرام است لیكن كفاره ساقط می شود قضا آورد.
- شخص مقیم كه شب نیت روزه كرده بود صبح سفر كرد و در حالت سفر روزه را خورد و یا قصدا جماع كرد اگر چه خوردن روزه برایش حلال نیست كفاره ساقط می شود قضا آورد.
- شخصی سحری كرد ویا جماع كرد در حالی كه بیشتر گمانش این بود كه هنوز شب است بعدا دانست كه صبح صادق طلوع كرده كفاره ساقط می شود قضا آورد.
- شخص روزه دار افطار كرد گمان غالب داشت كه شام شده و حال آنكه آفتاب غروب نكرده بود كفاره ساقط می شود وقضا آورد.
آنچه كه سبب سقوط كفاره میشود
- زن روزه دار غذا خورد یا نوشید و یا جماع كرد قصدا بعدا در همان روز عادت ماهوار را دید و یا اولاد از وی تولد شد كفاره از ذمه ای آن زن ساقط می شود اما قضا روزه لازم است.
- شخصی مریض شد كه خوردن روزه برایش در همان روز مباح شد مانند كسی كه بعمل جراحی و یا خوردن و نوشیدن بخاطر كه حیاتش به خطر است مجبور شد كفاره ساقط می شود تنها قضا لازم است. اما اگر شخص روزه دار خود را به مشقت اندازد و یا عملی كند كه تشنگی او را پیش شود تا بخورد بعدا خورد كفاره لازم است.
- اگر كسی روزه ای خود را فاسد كرد واجب است كه بقیه ای روز را نخورد بلكه تا شام انتظار نماید اگر چه روزه اش فاسد است. و همچنین زنی كه روزه دارد برایش عادت ماهوار عارض میشود و یا وضع حمل می كند بعد از طلوع صبح بقیه ای روز را در صورتی كه عذر وجود نداشته باشد نخورند ولیكن قضاء لازم است اگر طفل بعد از طلوع صبح بالغ شد و یا كافر اسلام آورد بعد از صبح نیز نخورند واما قضا لازم نیست.
احكام كفاره
- كفاره ای روزه ای رمضان اینست كه اگر كسی یك روز به قصد بدون مرض وعذرهای شرعی روزه را بخورد باید دو ماه پیاپی روزه بگیرد واگر در بین یك روز هم خورد باید دو ماه را مجددا روزه بگیرد بشرطیكه روزهای عید وایام تشریق نباشد.
- اگر استطاعت وتوانائی روزه نداشت 60 مسكین را صبح وشام شكم سیر نان بدهد اما اگر در بین 60 نفر بچه ای كه بحد بلوغ نرسیده حساب نمی شود.
- زن ها بعد از پاكی ماهوار فورا روزه ای كفاره را بگیرند واگر یك روز معطل كردند روزه های قبلی محسوب نمی شود مجددا از سر بگیرد.
- زمان كه از پیاپی گرفتن روزه بواسطه ای نفاس یعنی ولادت بازماند بعد از پاكی مجددا پیاپی دو ماه را بگیرند.
- در كفاره اگر نان گندم تنها باشد كافی است وغیر نان گندم باید خورش همراه باشد.
- اگر به شصت مسكین عوض طعام گندم داد جائز است وبهر یكی مقدار صدقه فطر كه دو كیلو میشود داده شود وهمچنین قیمت گندم ویا خرما وغیره جائز است.
- اگر یك نفر مسكین را 60 روز طعام بدهد جائز است.
- پی در پی بودن در غذا شرط نیست لذا اگر مسكینی را چند روز طعام داد وچند روز تعطیل كرد اما شصت روز را كامل كرد جائز است.
- اگر مقدار كفاره یا قیمت آنرا یك مرتبه به مسكین بدهد جائز نیست . 10 ـ اگر از مقدار صدقه فطر كمتر بدهد نیز جائز نیست.
مكروهات روزه
- چشیدن چیزی ویا جویدن آن بدون عذر.
- جویدن ساچق بدون شیرینی آن اگر شیرینی داشت روزه فاسد میشود .
- بوسیدن ویا به آغوش گرفتن مرد خانمش را اگر بنفس خود امین نبود.
- جمع كردن آب دهن در دهن بعدا فروبردن آن .
- هر عملیكه گمان غالب داشت كه انجام آن شخص روزه دار را ضعیف میكند مانند حجامت كردن یا رگ زدن.
آنچه كه برای روزه دار مكروه نیست
- بوسه زدن ویا به آغوش گرفتن مرد خانمش را در صورت امین بودن
- روغن مالیدن به بروت.
- سرمه كردن چشم .
- حجامت كردن .
- رك زدن.
- مسواك كردن در آخر روز بلكه مسواك كردن سنت است مانند اول روز .
- شستن دهن وبینی بغیر از وضوء .
- غسل كردن وخود را بجامه ترشده پیچیدن .
سه چیز در روزه مستحب است
- سحری.
- تأخیر سحری.
- زود افطار كردن.
بییان صورت های كه به واسطه آنها روزه نگرفتن جائز است
- مریض كه بواسطه روزه گرفتن احتمال ازدیاد مرض یا تأخیر صحت باشد بشرطیكه طبیب ودكتور حاذق مسلمان با دیانت تشخیص كرده باشد.
- اگر طبیب نگفت وموجود نبود اما بتجربه وعلائم معلوم كرد كه روزه اثر منفی دارد روزه نگیرد .
- اگر مریض صحت یافت وی ضعف دارد وغالب گمان این است كه روزه گیرد مجددا مریض میشود روزه نگیرد .
- برای مسافر روزه بهتر است واما اگر نگیرد اختیار دارد وقضاء لازم است.
- زن حامله وشیر دهنده وقتی از خود یا بچه اگر چه بچه رضاعی باشد میترسید روزه نگیرد واگر شوهر زن ثروتمند باشد ویا در محل زن شیر دهنده ای یا غذای كه مناسب بچه است پیدا شود در اینصورت زن حق خوردن روزه ندارد مگر اینكه بچه پستان غیر را نیگرد.
- شخص پیر ومنحنی كه طاقت روزه گرفتن را ندارد ویا مریض كه از سلامتی آن تا آخر عمر امیدی نیست روزه نیگرد بلكه فدیه بدهند فدیه هر روز 2 كیلو گندم یا قیمت آن ویا یك فقیر را صبح وشام طعام بخوراند واگر فدیه یك روز را بچند مسكین بدهد جائز است. 7 ـ اگر شخص پیر وضعیف قوی ونیرومند شد یا بیمار از طرف دكتور اسلامی خود را باز یا فت باید روزه ای قضائی آورند فدیه جائز نیست.
