Visits: 2058

رکن چهارم اسلام (روزه)

فرضیّت روزه:

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (183) أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ ۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۚ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ ۖ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ ۚ وَأَن تَصُومُوا خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ) [البقرة: 183-184]

ترجمه: (ای کسانی که ایمان آورده اید! روزه بر شما فرض شده است همان گونه که بر کسی که پیش از شما بودند؛ فرض شده بود، تا پرهیزگار شوید. (روزه در) روزهایی معدود و اندکی است، پس هر کس از شما که بیمار یا مسافر باشد، (به اندازه آن روزهای که افطار کرده) تعدادی از روزهای دیگر (روزه بگیرید). و بر کسانی که توانائی آن را ندارند؛ لازم است کفاره بدهند، (و آن) خوراک دادن به مسکینی است، و هر کس که رغبت خود (بیشتر) نیکی انجام دهد پس آن برای او بهتر است، و اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است).

ماه روزه (رمضان المبارک):

(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ ۖ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ) [البقرة: 185]

ترجمه: (آن چند روز محدود و اندک) ماه رمضان است(ماهی) که قرآن در آن نازل شده است، (کتابی) که راهنمای مردم است،و (در بردارنده) نشانه ها و دلایل آشکار و روشن از هدایت و جدا کننده حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را(در حضر) دریابد، باید که آن را روزه بدارد، و هر کس که بیمار یا در سفر بود، پس (باید به تعداد روزهای که افطار کرده) روزهای دیگر را (روزه بگیرید). خداوند برای شما آسانی می خواهد، و برای شما دشواری نمی خواهد، و تا شمار(روزهای رمضان) را کامل کنید، و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بدارید، و باشد که شکر گزاری کنید).

چگونگی اثبات آغاز و انتهای ماه رمضان:

﴿… فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡيَصُمۡهُۖ … وَلِتُكۡمِلُواْ ٱلۡعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَىٰكُمۡ وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ﴾ [البقرة: 185]

***

توضیح موضوع: از دو طریق فرا رسیدن ماه مبارک رمضان به اثبات می‌رسد:

طریق اول: سی روز کامل شدن ماه شعبان که ماه پیش از رمضان است. و چنان‌چه ماه شعبان سی روز کامل گردید، روز بعد از آن اولین روز ماه رمضان خواهد بود.

طریق دوم: دیده شدن هلال ماه رمضان است. بدین معنی که اگر هلال ماه در شب سی‌ام ماه شعبان مشاهده گردید، فردای آن روز، روزه‌ی ماه رمضان واجب می‌شود. زیرا رسول خدا ج می‌فرماید:

«هر گاه هلال ماه را دیدید روزه بگیرید و هر گاه دوباره آن را دیدید، روزه را به پایان ببرید، اگر هوا ابری بود سی روز را کامل کنید.» [مسلم]

برای اثبات و رؤیت ماه گواهی یک یا دو نفر انسان عادل کافی است، اما برای رؤیت هلال ماه شوّال و پایان یافتن ماه رمضان باید دو نفر انسان عادلِ پرهیزگار شهادت بدهند، زیرا رسول خدا ج برای پایان ماه رمضان شهادت یک نفر را جایز ندانسته‌اند». [طبرانی و دار قطنی]

اما هر کس که خود هلال ماه رمضان را دید و اطمینان خاطر پیدا نمود – هر چند شهادتش پذیرفته نشود – بر خود او روزه گرفتن فردای آن شب واجب می‌شود.

وقت امساک، و وقت افطار در روزه:

(از طلوع صبح صادق تا غروب آفتاب. یعنی روزه عبارت است از ترک خوردن، آشامیدن و عمل جنسی از طلوع صبح صادق تا غروب خورشید):

(أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَائِكُمْ ۚ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ ۗ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتَانُونَ أَنفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنكُمْ ۖ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ ۚ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ۖ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ ۚ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ ۗ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ) [البقرة: 187]

ترجمه: (آمیزش و نزدیکی با همسرانتان در شب روز بر شما حلال گردیده است، آنان لباس شما هستند و شما لباس آنها، خداوند می دانست که شما به خودتان خیانت می کردید، پس توبه ی شما را پذیرفت و شما را بخشید، پس اکنون (در شبهای رمضان می توانید) با آنان آمیزش کنید، و آنچه را خدا برای شما مقرر داشته طلب کنید. و بخورید و بیاشامید،تا رشته ی سپید صبح از رشته ی سیاه (شب) برای شما آشکار شود، سپس روزه را تا شب به پایان رسانید، و در حالی که در مساجد معتکف هستید؛ با زنان آمیزش نکنید، این مرز های الهی است پس به آن نزدیک نشوید. خداوند این چنین آیات خود را برای مردم روشن می سازد؛ باشد که پرهیزگار شوند).

رخصت افطار برای بیماران و مسافران:

(أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ ۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۚ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ ۖ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ ۚ وَأَن تَصُومُوا خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ) [البقرة: 184]

ترجمه: ((روزه در) روزهایی معدود و اندکی است، پس هر کس از شما که بیمار یا مسافر باشد، (به اندازه آن روزهای که افطار کرده) تعدادی از روزهای دیگر (روزه بگیرید). و بر کسانی که توانائی آن را ندارند؛ لازم است کفاره بدهند، (و آن) خوراک دادن به مسکینی است، و هر کس که رغبت خود (بیشتر) نیکی انجام دهد پس آن برای او بهتر است، و اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است).

***

توضیح موضوع: روزه‌ی مسافران: هر گاه کسی به مسافرتی برود که در آن بتوان نماز را کوتاه نمود، (یعنی حدود 48 مایل یا 84 یا 90 کیلومتر)، شریعت اسلام به او اجازه داده که روزه نگیرد، اما پس از بازگشت از سفر و پایان ماه رمضان، بایستی آن را قضاء نماید. اما اگر در سفر به او سخت نمی‌گذشت و خود خواست روزه بگیرد و روزه‌اش را گرفت، بهتر است. اما چنان‌چه مسافرت او همراه با مشقت و سختی بود، روزه نگرفتنش بهتر می‌باشد.

روزه‌ی بیماران: چنان‌چه کسی در ماه رمضان دچار بیماری بشود، دقت کند که اگر بدون سختی و مشقت می‌تواند روزه باشد، روزه‌اش را بگیرد، اما اگر نمی‌توانست و برایش سخت بود، می‌تواند روزه نگیرد، و چنان‌چه انتظار داشت که بیماری‌اش بهبودی پیدا کند، تا زمان بهبودی منتظر می‌ماند، و پس از بهبودی، روزهای باقی مانده‌ی ماه مبارک رمضان را روزه می‌گیرد، و روزهایی را که روزه نگرفته، پس از پایان ماه رمضان قضاء می‌کند.

اما در صورتی که بیماری او معالجه‌پذیر نبود، و همچنان ادامه داشت و نمی‌توانست روزه بگیرد، برای هر روز آن به مقدار یک وعده غذای انسانی مستمند، کفاره و فدیه می‌دهد.

رخصت افطار برای کسانی که توانایی انجام روزه را ندارند و یا با رنج و مشقت می‌توانند آن را بگیرند

(از قبیل: پیرانِ ضعیف و بیمارانِ همیشگی)، و بر آن‌ها دادن فدیه (دادن یک وعده‌ی غذا از خوراک متوسط خانواده‌ی خود به فقراء در مقابل هر روز روزه) واجب است. (و باید از خوراک متوسطی که به خانواده‌ی خود می‌خورا ند و در برابر هر روزی یک خوراک متوسطه که بتواند به طور معتدل مسکینی را سیر کند، بپردازد):

﴿… وَعَلَى ٱلَّذِينَ يُطِيقُونَهُۥ فِدۡيَةٞ طَعَامُ مِسۡكِينٖ…﴾ [البقرة: 184]

روزه‌ی نفلی:

﴿… فَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَهُوَ خَيۡرٞ لَّهُۥۚ …﴾ [البقرة: 184]

شب قدر:

﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةِ ٱلۡقَدۡرِ١ وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ٢ لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَيۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ٣ تَنَزَّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ فِيهَا بِإِذۡنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمۡرٖ٤ سَلَٰمٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطۡلَعِ ٱلۡفَجۡرِ٥﴾ [القدر: 1-5]

ترجمه: (همانا ما آن (= قرآن) را درشب قدر نازل کردیم. و تو چه دانی شب قدر چیست؟! شب قدر, بهتر از هزار ماه است. فرشتگان و روح (= جبرئیل) در آن (شب) به فرمان پروردگارشان برای (انجام) هر کاری نازل می شوند. (آن شب) تا طلوع فجر سلامتی (ورحمت) باشد).

صدقه‌ی فطر:

﴿قَدۡ أَفۡلَحَ مَن تَزَكَّىٰ١٤ وَذَكَرَ ٱسۡمَ رَبِّهِۦ فَصَلَّىٰ١٥﴾ [الأعلى: 14-15].

ترجمه: (یقیناً کسی که خود را پاک (وتزکیه) کند, رستگار شد. و (نیز کسی که) نام پروردگارش را یادکرد پس نماز گزارد).

منبع: فهرست موضوعی آیات قرآن کریم