فضایل شب قدر:ـ

آوریل 21, 2022 فروغ هدایت

Visits: 111

فضایل شب قدر:ـ

الحمد لله الذی انزل القرآن فی لیلة القدر والصلوة والسلام علی من قال «تَحَرَّوْا لَيْلَةَ القَدْرِ فِي الوِتْرِ، مِنَ العَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ» وعلی آله واصحابه اجمعین اما بعد :

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

عنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِي الله تَعَالَى عنهُ عنِ النبيِّ صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قَالَ منْ قامَ لَيْلَةَ القَدْرِ إيمَانا واحْتِسَابا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ)( رواه البخاری ومسلم)

شب قدر است در جانب چرا قدرش نمی دانی

تو را می شورد او هر دم چرا او را نشورانی

چو او آب است وتو جویی چرا خود را نمی جویی

چو او مشک است وتو جویی چرا خود را نیفشانی

شب قدر میگوید:

مهمان تو ام ای جان زنهار مخسب امشب

ای جان ودل مهمان زنهار مخسب امشب

ای شاه همه خوبان زنهار مخسب امشب

روی تو چو بدر آمد امشب شب قدر آمد

بردی دل وجان بستان زنهار مخسب امشب

موضوع فضیلت شب قدر میباشد که ما بدانیم که شب قدر چقدر فضیلت وبرتری دارد وچقدر مزد وثواب در او نهفته است یکی از بزرگترین فضایل ماه مبارک رمضان ویکی از بابرکت ترین شب هایی که وجود دارد ، شب قدر می باشد . شبی که خداوند در آن قرآن را برای هدایت وسعادت ابدی انسان از آسمان به زمین نازل فرمود ورحمت خویش را بر قلب های بیدار وآگاه گسترد .

شب قدر شبی است که هم درقرآن کریم وهم در احادیث مختلفی در باب فضایل وبرکات آن سخن های فراوانی وجود دارد .

بلی ! این شب همان شب است با هزار ماه بلکه بیشتر از هزار ماه برابری می کند از حیث اجر ، پاداش وبرکت.

رسول رحمت ص همواره خود در دهه پایانی رمضان در مسجد نبوی شریف اعتکاف می نمودند ، وشبهای آن را زنده نگه میداشتند وآن را جزو ایمان محسوب کرده اند ودر آن هنگان از هر وقت دیگری کوشش بیشتری برای عبادت وحصول ثواب از خودنشان می دادند ، زیرا شب قدر بر طبق روایات متعددی غالبا در دهه آخر رمضان وجود دارد. وآنحضرت ص خانواده ویاران خود را برای بر پایی آن تشویق می نمودند.

به این امید که ما نیز از اسوه مبارکی همچون پیامبراکرم ص پیروی نمائیم ، واین برکات الهی را شامل حال خود وبا ترغیب شامل حال خانواده ودوستان نمائیم وبا این کار در نیکی های آنان بدون پاداش نخواهیم بود.

در شب مبارک قدر سر نوشت یک ساله از لوح محفوظ جدا می شود وبه فرشتگانی که مأمور نوشتن هستند داده می شود اجل ها ، رزق ها وتمامی آنچه که در آن هست به طور قطعی وحتمی به وقوع می پیوندند . هیچ تغییر وتبدیلی در ان ایجاد نمی شود ، زیرا خداوند می فرماید : امرا من عندنا ) سوره دخان یعنی به آنها از طرف ما دستور داده میشود ( ودر دستور وامر هیچ تغییری صورت نمی پذیرد مگر با اراده ومشیت خود حق تعالی.

فضایل شب قدر را قرآن عظیم الشأن به ما بیان کرده است

الله متعال می فرماید : بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

{إِنَّا أَنزلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (3) تَنزلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ (4) سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (5 قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ وَغَيْرُهُ: أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ جُمْلَةً وَاحِدَةً فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ إِلَى بَيْتِ العِزّة مِنَ السَّمَاءِ الدُّنْيَا، ثُمَّ نَزَلَ مُفَصَّلًا بِحَسْبِ الْوَقَائِعِ فِي ثَلَاثٍ وَعِشْرِينَ سَنَةً على رسول الله صلى الله عليه وسلم.

خلاصه تفسیر ـ

بدون شک ما قرآن را در شب قدر فرود اوردیم (شما چه می دانید که شب قدر چه چیزی است شب قدر از هزار ماه بهتر است ( ثواب عبادت گزاری در هزار ماه چقدر می باشد ، ثواب عبادت در شب قدر از ان است تفسیر خازن ) وآن چنان شبی است که در آن شب فرشتگان وروح القدس ( جبرئیل ) به دستور پروردگار شان با هر امر خیر ( به سوی زمین) فرود می آیند ( وآن شب از اول تا آخر ) سلام است .

چنان که در حدیث بیهقی از حضرت انس رض مرفوعا روایت شده است که حضرت جبرئیل ع در شب قدر همراه با گروهی از فرشتگان می آید ، وهر کسی را که ببینند که در قیام وقعود مشغول است ، بر او دورد می فرستند ، یعنی برای او دعای رحمت می کنند دعای سلامتی می کنند ، ، ومراد از امر خیر نیز همین است ،

ونیز در روایات آمده است که توبه در این شب قبول می شود ، درهای آسمان باز می گردند وفرشتگان بر هر مومن سلام می گویند . ( تفسیر درالمنثور ) وآن شب قدر ( با همین صفت وبرکت ) تا طلوع فجر می ماند ( این طور نیست که در قسمتی از این شب برکت باشد ودر قسمت دیگر نباشد.

معارف ومسایل با شأن نزول

ابن ابی حاتم از مجاهد مرسلا روایت نموده است که رسول خدا ص وضعیت جهادگری از قوم بنی اسرائیل را ذکر فرمود : که او تا هزار ماه پشت سر هم در جهاد مشغول ماند که هیچ گاه شمشیر را به زمین نمی گذاشت ، مسلمانان با شنیدن آن در شگفت قرار گرفتند بر این ، سوره قدر نازل گردید ودر این عبادت یک شب این امت را بالاتر از عبادت تمام عمر آن جهادگر یعنی هزار ماه قرار داد.

ابن جریر به روایت مجاهد واقعه ای دیگری ذکر نموده است که : عابدی در قوم بنی اسرائیل بود که همه شب در عبادت مشغول بود وبه هنگام صبح به جهاد بیرون می رفت وبه جهاد مشغول می شد وبدین شکل او هزار ماه در عبادت به سر برد ، بر این خداوند متعال سوره ای قدر را نازل فرمود ، از این، این نیز معلوم گردید که شب قدر از ویژگیهای امت محمدی است .( تفسیر مظهری)

معنای لیلة القدر

یکی از معانی قدر ، عزت وشرف است ، زهری وغیره از حضرات علما در اینجا همین معنی را مراد گرفته اند ، ووجه نام گذاری این شب به لیلة القدر عظمت وشرف آن است ؛ ابووراق فرموده است : به این شب لیلة القدر از آن جهت می گویند که انسانی که قبل از این در اثر بی عملی قدر وقیمتی نداشت ، به توبه واستغفار وعبادت در این شب صاحب قدر وشرف قرار می گیرد.

معنای دیگر قدر ، تقدیر وحکم می آید ، امام قرطبی در تفسیر قرطبی می آورد:

با توجه به این معنی علت لیلة القدر گفتنش این می باشد که در این شب تمام آنچه برای مخلوقات در تقدیر ازلی نوشته شد ، آن مقداری از آن که در این سال تا رمضان آینده پیش می آید ، آن به فرشتگانی که مامور تدبیر وتنفیذ امور کاینات می باشند سپرده می گردد ، در این شب مقدار مقرره عمر ، مرگ ورزق هر انسان ونیز باران وغیره به فرشتگان املا میگردد ، حتی اگر برای یکی در این سال حج مقدر شده است ، نیز نوشته می شود ،

و مراد از لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ که در سوره دخان نزد جمهور مفسرین لیلة القدر است ، وآن دسته از علما که مراد از لیله مبارکه شب برائت نصف شعبان را قرار داده اند ، آن راچنین تطبیق می دهند ، که فیصله ابتدایی امور تقدیر به صورت اجمالی در شب برائت انجام می گیرد ، سپس تفاصیل آنها در لیلة القدر نوشته می شوند ، در تأیید این قولی در تفسیر مظهری از حضرت ابن عباس رض هست که آن را امام بغوی به روایت ابوالضحی نقل فرموده است که : خداوند فیصله ای امور تقدیر یک سال را در شب برائت نصف شعبان انجام می دهد ، سپس در شب قدر آن را به فرشتگان مربوط می سپارد ( مظهری)

تعیین شب قدر

از تصریحات قرآن این امر تا این حد ثابت است که شب قدر در ماه مبارک رمضان می باشد اما در تعیین تاریخ آن اختلاف است ، وچهل قول در این باره هست ، اما در تفسیر مظهری امده است که از همه ای این اقوال صحیح این است که شب قدر در دهه آخر رمضان است ، واز روی احادیث صحیح احتمال بیشتر این است که در شبهای طاق بیاید ودر این تمام احادیث که در ارتباط با تعیین شب قدر آمده اند ، که در آنها 21 23 25 27 29 ذکر شده است جمع میگردند ، بنابر این بیشتر ائمه ای فقهاء فرموده اند که شب قدر در دهه ای آخر رمضان تغییر می یابد.

روایتی از حضرت عایشه ای صدیقه رض در صحیح بخاری آمده است که رسول خداص فرمودند : ( تحروا لیلة القدر فی العشر الاواخر من رمضان) یعنی شب قدر را در دهه ای آخر رمضان جستجو کنید. ودر صحیح مسلم به روایت حضرت ابن عمر رض آمده است که رسول خدا ص فرمودند :(( فاطلبوها فی الوتر منها ) یعنی شب قدر را در شبهای طاق دهه ای آخر رمضان تلاش کنید.

وهمچنان در صحیح بخاری از حضرت عایشه ای صدیقه رض روایت است که رسول خدا ص فرمودند: («تَحَرَّوْا لَيْلَةَ القَدْرِ فِي الوِتْرِ، مِنَ العَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ»

یعنی شب قدر را در شبهای طاق دهه پایانی رمضان جستجو کنید.

وهمچنان در حدیثی از امام بخاری ومسلم رح از حضرت عبدالله بن عمر رض روایت است وی میگوید: أَنَّ رِجَالًا مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، أُرُوا لَيْلَةَ القَدْرِ فِي المَنَامِ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَرَى رُؤْيَاكُمْ قَدْ تَوَاطَأَتْ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ، فَمَنْ كَانَ مُتَحَرِّيهَا فَلْيَتَحَرَّهَا فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ»

بدرستیکه مردانی از اصحاب رسول الله ص را شب قدر در خواب نشان داده شد که در هفت شب آخر ماه رمضان بود، رسول الله ص فرمودند: من رویای شما را در هفت شب اخیر رمضان موافق می بینم ، پس کسیکه شب قدر را جستجو می کند آنرا در هفت شب اخیر ماه رمضان جستجو کند.

وهمچنین در حدیثی از امام بخاری از حضرت عبدالله ابن عباس رض روایت است که فرمود: که پیامبر اکرم ص فرمودند: «التَمِسُوهَا فِي العَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ لَيْلَةَ القَدْرِ، فِي تَاسِعَةٍ تَبْقَى، فِي سَابِعَةٍ تَبْقَى، فِي خَامِسَةٍ تَبْقَى»الظَّاهِرُ أَنَّهُ أَرَادَ التَّاسِعَةَ وَالْعِشْرِينَ، وَالسَّابِعَةَ وَالْعِشْرِينَ، وَالْخَامِسَةَ وَالْعِشْرِينَ.

یعنی شب قدر را در دهه اخیر رمضان یعنی در نه یا هفت یا پنج روز باقیمانده آن جستجو کنید. در شب 24 هم آمده است وشب آخر رمضان

در حدیثی از امام ترمذی رح از ابی بکر ه رض روایت است می میگوید: که از رسول الله ص شنیدم که میفرمودند: «الْتَمِسُوهَا – يَعْنَى لَيْلَةَ الْقَدْرِ – فِي تِسْعٍ يَبْقَيْنَ، أَوْ فِي سَبْعٍ يَبْقَيْنَ، أَوْ فِي خَمْسٍ يَبْقَيْنَ، أَوْ ثَلَاثٍ أَوْ آخِرِ لَيْلَةٍ» (وَآخِرِ لَيْلَةٍ) مَحْمُولٌ عَلَى التَّاسِعَةِ وَالْعِشْرِينَ ا”

شب قدر را در 21، 23 ، 25 ، 27، یا شب آخر جستجو کنید که شب 29 باشد .

از این احادیث مبارک بر ما مشخص می شود که شب قدر در ماه رمضان ، خصوصا در دهه پایانی آن بنا به دستور رسول الله ص وبه احتمال قویتر در شب های فرد قرار دارد .

برخی از فضایل شب قدر ودعای ویژه ای آن

بزرگترین فضیلت این شب همان است که در باره ای این سوره بیان گردیده است که عبادت این یک شب از عبادت هزار ماه یعنی هشتاد وسه سال بهتر است باز برای بهتر بودن آن حدی مقرر نیست ، که چقدر بهتر است آیا دو برابر چهار برابر ده برابر صد برابر وغیره همه در این امکان دارند. مفتی شفیع رح

در صحیحین از حضرت ابوهریره رض منقول است که رسول خدا فرمودند: هر کسی که در شب قدر برای عبادت بر خاست همه ای گناهان گذشته ای او عفو می گردد،

از حضرت ابن عباس رض روایت است که نبی اکرم ص فرمودند: تمام فرشتگان که در سدرة المنتهی اسکان یافته اند ، در شب قدر همراه با جبرئیل به دنیا فرود می آیند وهیچ مرد وزن مومن نیست که آن ها سلام نکنند ، غیر از کسی که او شراب بنوشد یا گوشت خوک بخورد.

برای شب قدر چه فضل وبرکتی بالاتر از اینکه قرآن کریم در این شب نازل شده وخداوند خود در قرآن به ما مژده می دهد که این شب از هزار ماه بهتر می باشد.

نکته : چرا شب قدر پوشیده است وکسی به صورت دقیق نمی داند که در چه شبی از شب های ماه مبارک رمضان قرار دارد ؟ یکی از دلایل پوشیده بودن شب قدر بر مردم این است که خداوند دارای رحم وعطوفت بسیاری نسبت به بندگانش می باشد ، وبه همین جهت شب قدر را پنهان گذاشته تا بندگان در طول رمضان برای کسب ثواب وانجام اعمال صالحه تلاش نمایند وفقط آن را محدود ومخصوص به شب قدر ننمایند واز این طریق برای آنها ثواب وفیض بیشتری حاصل گردد.

دعای شب قدر

عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَرَأَيْتَ إِنْ علمْتُ أَيُّ لَيْلَةٍ الْقَدْرِ، مَا أَقُولُ فِيهَا؟ قَالَ: “قُولِي: اللَّهُمَّ، إِنَّكَ عَفُو تُحِبُّ الْعَفْوَ، فَاعْفُ عَنِّي” رواه الترمذی

حضرت عائشه رض می گوید : گفتم یا رسول الله اگر دانستم که شب قدر کدام است در آن چه بگویم ؟ ایشان فرمودند: بگو پروردگارا تو بخشاینده هستی وگذشت را دوست می داری پس از من در گذر من را ببخشای .

علامات ونشانه های شب قدر

شب قدر ، شب رحمت وبرکت با وجود اینکه نهان می باشد اما نشانه هایی نیز دارد ، که گاهی بر خی از این نشانه عمومی می باشد ، اما برخی دیگر مخصوص بندگان خاص وخالص خداوند می باشد که موفق به دیدن آنها می شوند نیز برخی از نشانه های عمومی شب قدررا پیامبر اکرم ص بیان نموده اند:

رسول الله ص فرمودند: از نشانه های شب قدر این است که خورشید صبح آن شب صاف وبدون پرتو افگنی طلوع می کند همانند قرص کامل ماه شیطان در ان روز اجازه بیرون آمدن همراه با طلوع خورشید را ندارد ( رواه احمد جلد 5 صفحه 324)

صحابه در نزد رسول خدا ص از شب قدر یاد کردند که چگونه است وآنحضرت ص فرمودند: کدام یک از شما طلوع ماه را در حالی که همانند نیمه کاسه است ، یادش می آید ؟ رواه مسلم ( امام نووی رح در شرح این حدیث می گوید: این جمله اشاره دارد که شب قدر در آخر ماه رمضان است زیرا ماه در هنگام طلوع مانند نیمه کاسه نمی شود بلکه در آخر ماه اینگونه است.

رسول الله ص فرمودند: نشانه شب قدر این است که آن شب صاف وروشن است گویا در آن شب نور ماه می تابد ، شب آرامی است نه سرد ونه گرم ودر آن شب هیچ ستاره ای به شیاطین پرتاب نمی شود .( رواه احمد 247 )

پس خلاصه مطلب وبیانات اینکه دانستیم که :

این شب همان شب است با هزار ماه بلکه بیشتر از هزار ماه برابری می کند از حیث اجر ، پاداش وبرکت.

یکی دیگر اینکه رسول رحمت ص همواره خود در دهه پایانی رمضان در مسجد نبوی شریف اعتکاف می نمودند ، وشبهای آن را زنده نگه میداشتند وآن را جزو ایمان محسوب کرده اند ودر آن هنگان از هر وقت دیگری کوشش بیشتری برای عبادت وحصول ثواب از خودنشان می دادند ، زیرا شب قدر بر طبق روایات متعددی غالبا در دهه آخر رمضان وجود دارد. وآنحضرت ص خانواده ویاران خود را برای بر پایی آن تشویق می نمودند.

یکی دیگر اینکه در شب مبارک قدر سر نوشت یک ساله از لوح محفوظ جدا می شود وبه فرشتگانی که مأمور نوشتن هستند داده می شود اجل ها ، رزق ها وتمامی آنچه که در آن هست به طور قطعی وحتمی به وقوع می پیوندند

یکی دیگر اینکه جبرئیل ع در شب قدر همراه با گروهی از فرشتگان می آید ، وهر کسی را که ببینند که در قیام وقعود مشغول است ، بر او دورد می فرستند ، یعنی برای او دعای رحمت می کنند دعای سلامتی می کنند ،

یکی دیگر اینکه که توبه در این شب قبول می شود ، درهای آسمان باز می گردند وفرشتگان بر هر مومن سلام می گویند . ( تفسیر درالمنثور )