نظم وانتظام در دخل وخرج: ـ

Visits: 294

نظم وانتظام در دخل وخرج: ـ

بسم الله الرحمن الرحیم

نحمده ونصلی علی رسوله الکریم اما بعد:

انتظام در دخل وخرج یا به عبارت دیگر برنامه ریزی اقتصادی خانواده از دیدگاه اسلام که مقدمه ای برنامه ای اقتصادی جامعه می باشد. عبارت است از این که باید دقت شود که دخل وخرج انسان مطابق مقررات وقوانین دین اسلام باشد.

حضرت ابن مسعود (رض) روایت می کند که رسول اکرم (ص) فرمودند: روز قیامت بشر قبل از این که گام بر دارد مورد سوال قرار می گیرد واز او در پنج مورد سوال می شود ( که دو تا از آن پنچ سوال این است که ) مال را از چه راهی به دست آورده ای یعنی از راه حلال یا حرام ودر چه مصارفی خرج کرده ای. ( رواه الترمذی)

شرح این عبارت این است که انسان در راه در آمد مشغله یا کاسبی خلاف اسلام را انجام ندهد . مانند این که از راه ربا خواری ، رشوه ، غصب ، غارت یا ادعای ترکه به دروغ ، پس ندادن قرض مردم ، سهم ارث کسی را به صاحبش ندادن ، خیانت در امانت ، یا هر گونه مال کسی را خوردن ، یا در کسب مال چنان سرگرم وغرق شدن که نه اعتنایی به نماز بماند ونه یادی از آخرت ، نه زکاتی پرداخت کند ونه حجی ادا کند یا از یادگیری احکام واجبه دین غفلت واز مجالس وهمنشینی علماء وصالحان دوری کردن .

همچنین در مصارف نیز دقت بکند که کوچکترین مبلغی در امور خلاف شرع مصرف نشود . مانند این که در مصارف رسوم اضافی در جشنهای عروسی ، ومجالس دیگر یا برای ریا وخودنمایی یا برای رضای هوای نفسانی یا تجملات اضافی وبیش از حد خرج نکند . خلاصه در هر دو طرف کمال احتیاط را داشته باشد.

البته هدف این نیست که اصلا کار وکاسبی نکند وپول در نیاورد ، بلکه در بعضی موارد کسب مال نه تنها خوب بلکه واجب است . از قبیل کاسبی برای مخارج زن وبچه ، افراد تحت تکفل ، اعم از این نیازهای مادی آنها از قبیل خوراک ولباس یا نیازهای معنوی آنها از قبیل وسایل تحصیل علم وحفظ دین وهمچنین کسب برای بر قراری مدارس علوم دینی وخدمات اجتماعی مسلمانان از قبیل مساجد، کودکستانها، ودیگر مسائل رفاهی جامعه به خصوص زمانی که دشمنان دین در محو آثار اجتماعی مسلمانان فعال باشند ونیاز به مقابله ای برنامه های اقتصادی دشمن با برنامه های اقتصادی اسلام باشد در چنین حالی کسب وکار وتهیه وسایل دفاعی ، از بزرگترین واجبات قرار می گیرد . چنانچه حق تعالی در قرآن مجید طبق نیاز آن زمان دستور به پرورش اسبهای جنگی داده است. ( سوره توبه)

حضرت رسول خدا (ص) نیز در پرورش اسبهای جنگی مژده پاداش بزرگ ونویدهای خیلی مهمی بیان فرموده است .( روایت مسلم)

بنابر این در چنین حالاتی به قدر لازم ونیازهای دینی ودنیوی برای جامعه مسلمانان کاسبی کردن پول در آوردن جزء عبادات محسوب می شود.

حضرت عبدالله (رض) روایت می کند که رسول خدا (ص) فرمودند: کسب حلال بعد از فرایض دیگر فرض است . ( رواه بیهقی)

حضرت ابوکبشه انصاری ضمن حدیثی طولانی روایت می کند که رسول خدا (ص) فرمودند: چهار نفر از دنیا به حق استفاده کردند یکی از آنها کسی است که حق تعالی او را مال داده است وشناخت دینی نیز قرار داده است بنابر این او خوف خدا دارد ونسبت به بستگان صله رحمی انجام می دهد وطبق دستورات خداوندی حقوق آنها را پرداخت می کند واین افضلترین آنهاست . ( رواه الترمذی)

حضرت ابوسعید خدری (رض) ضمن یک حدیث طولانی روایت می کند که رسول خدا (ص) فرمودند: مال دنیا خیلی زیبا وخوش نما وشیرین است بنابر این کسی که به حق به دست بیاورد وبه حق مصرف کند برای وی بهترین یاور می باشد .( روایت بخاری ومسلم)

سفیان ثوری (رح) می فرمود: هر کسی یک مقدار از سرمایه در اختیار دارد باید درست از آن استفاده کند . یعنی آن را رشد بدهد ودر مصارف بیجا تلف نکند زیرا این زمان ، دورانی است که اگر کسی در آن فقیر ومفلس گشت از همه جلوتر دین را از دست خواهد داد . همچنین اضافه فرمود وگفت: مال حلال توان ولخرجی را ندارد یعنی اولا در آمد حلال خیلی کم است که با اسراف وریخت وپاش تمام می شود وثانیا با اسراف پول در مصارف بیجا صرف می شود ومصارف اصلی ونیازهای واقعی باقی می مانند که بعدا این نیازها باعث اضطراب وناراحتی می شوند.(شرح السنة)

حضرت مغیره (رض) روایت می کند که رسول خدا (ص) فرمودند: حق تعالی برای شما تضییع مال را نمی پسندد. ( روایت بخاری ومسلم)

هدف از تضییع مال خرج آن در موارد غیر ضروری وبی موقع می باشد .

از حضرت انس ، حضرت ابوامامه ، حضرت ابن عباس وحضرت علی (رضی الله عنهم) مرفوعا روایت شده که میانه روی ( یعنی نه بخل ونه اسراف بلکه با کمال انتظام واعتدال با در نظر گرفتن مقدار در آمد خرج کردن ) نصف سرمایه است وکسی که میانه روی واعتدال را اختیار می کند، اصلا فقیر ومحتاج نخواهد شد ودر صورت ولخرجی مال کثیر هم باقی نمی ماند. ( رواه الدیلمی)

در این حدیث نکته اصلی نظم اقتصادی راهنمایی شده است وتجربه نیز همین را می گوید که تمام فلاکت وپریشانی در اثر نبودن اعتدال در دخل وخرج پیش می آید که در اثر دخل کمتر وخرج بیشتر، سرمایه به زودی تمام وفرد محتاج به قرض گرفتن می شود که نتایج فلاکت بار بدهکاری از نظر دنیا که خیلی روشن وملموس است ، اما از نظر آخرت نیز خیلی خطرناک است. . ومن الله التوفیق