قرآن ودل :ـ

Visits: 309

قرآن ودل :ـ

بسم الله الرحمن الرحیم

نحمده ونصلی علی رسوله الکریم اما بعد:

مقصد آمدن انبیاء علیهم السلام به این دنیا پاکی دل مردم ومحنت ایشان بر محور تسبیح خدای تعالی «ج» وتطهیر دل ها بود، چرا که اگر دل پاک شود، انسان پاک می شود واگر انسان پاک شود زندگی، مقصد حیات، بینش، انگیزه، محبت ودشمنی، تجارت، نحوه ی بر خورد با دیگران، زمانه، تاریخ واخلاق وی عوض می شود اگر دل انسان عوض شود شب وروز او عوض می شود ؛ ساقی وپیمانه عوض می شود؛ می ومیخانه عوض می شود ونهایتا خودش وپیر مغانش عوض می شود.

خداوند «ج» اهمیت دل را بارها در آخرین کتاب خویش بیان فرموده وهمه را به حفاظت واصلاح واهمیت دادن به آن فرا خوانده است چنان که در جاهای متعددی از کلام خویش بر حسب کیفیت وحالت پانزده نوع دل را بیان می فرماید که تمام آن ها را با تشریحی مختصر بیان می کنیم .

1 ـ دل سخت:

خداوند متعال می فرماید: پس از آن دل های شما سخت شد همچون سنگ یا سخت تر از آن پاره ای از سنگ ها هست که از آن نهرها می جوشد وپاره ای از آن ها هست که می شکافد وآب از آن بیرون می آید وپاره ای از آن ها هست که از ترس خدا فرو میریزد وخدا از آن چه می کنید بی خبر نیست )« سوره بقره»

از حضرت عبدالله بن عمر رض روایت است که رسول خدا «ص» ارشاد فرمودند: قلوب بندگان در بین دو انگشت بلا کیف خداوند ج قرار دارد هر طور که بخواهد آن را می چرخاند ! سپس این دعا را خواندند « اللهم یا مصرف القلوب صرف قلوبنا علی طاعتک »

بار خدایا ای گرداننده ای دلها دل های ما را بر طاعتت مشغول بگردان. « صحیح مسلم»

دل چگونه سخت می شود:

انسان همانند زمین است واگر بر روی زمینی محنت وکاشت نشود ، زمین غیر قابل استفاده شده وسخت می گردد وعلف های هرز در آن می روید ، همین طور اگر بر دل انسانیت زحمت کشیده نشود کم کم سخت می شود به همین خاطر است که خداوند متعال فرموده است ( ثم قست قلوبکم من بعد ذلک) سپس دل های شما بعد از آن سخت می شود.

( فهی کالحجارة او اشد قسوة ) یعنی به مانند سنگ یا سخت تر از آن می گردد.

با وجود این باز هم سنگ های را که خداوند ج آفریده است شکاف خورده واز بین آنها آب جاری می شود یا سنگ هایی دیگری را خلق کرده که از ترس او تعالی به لرزه در آمده خرد می شوند، اما افسوس بر انسان که دلش سخت است واز خوف الله ج کوچک ترین لرزه ای را در خود نمی بیند ! سنگ هم از دیدن سختی دل انسان خجالت می کشد ! نزد انسان آن چنان سرمایه ای وجود دارد که با به کارگیری آن می تواند رستگار شود یا این که با نادیده گرفتنش مردود دو عالم گردد.

2 ـ دل زنگ آلود:

( کلا بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون )« مطففین»

یعنی هرگز! بلکه کردار وتلاش زشت ایشان دل هایشان را زنگ آلود کرده است.

زنگاری بر قلوب شان نشسته که منافذ «هدایت» را بسته است. از حضرت ابوهریره رض روایت شده است که رسول خدا «ص» ارشاد فرموده اند : هنگامی که مومن گناهی را انجام می دهد بر اثر آن یک نقطه سیاه بر قلبش ایجاد می شود ، اگر توبه کند آن نقطه محو می شود ، اما اگر به گناهانش ادامه دهد ، نقطه های سیاه بیشتر می شوند تا جایی که تمام دل را فرا می گیرند منظور از کلمه ی «ران» در آیه ای کریمه همین است .

3 ـ دل گنه کار :

( ومن یکتمها فانه آثم قلبه والله بما تعملون علیم )« بقره »

یعنی وهر کس آن را پنهان دارد قلبش گنهکار است وخداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است.

رسول خدا ص ارشاد می فرمایند: یک عضوی در جسم انسان وجود دارد که اگر خوب باشد ، تمام جسم خوب است واگر فاسد گردد ، تمام جسم فاسد می گردد ، آگاه باشید که آن عضو دل است « صحیح بخاری ومسلم»

برخی از علماء می فرمایند : گناه کار بودن دل سبب مسخ آن می شود.

4 ـ دل کج:

( فاماالذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة وابتغاء تـأویله ومایعلم تأویله الاالله ) « آل عمران»

یعنی افرادی که در دل هایشان کجی وجود دارد به خاطر شوق فتنه همیشه دنبال متشابهات بوده تا به طریقی آن را معنی وتشریح نمایند حال آن که جز خداوند ج کسی دیگر از مفهوم حقیقی آن مطلع نیست.

5 ـ دل راست :

( ربنا لاتزغ قلوبنا بعد اذهدیتنا وهب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب)« آل عمران»

یعنی بار خدایا از آن جایی که ما را به راه راست آورده ای هیچ گاه در دل های ما کجی به وجود نیاور واز خزانه های غیب خویش بر ما رحمت عطا فرما بی شک فیاض حقیقی تو هستی .

6 ـ دل لرزان :

خدای متعال در سوره انفال می فرماید: مومنان واقعی کسانی هستند که هنگام شنیدن ذکر خداوند دل هایشان به لرزه می افتد وآن زمان که در مقابل ایشان آیات خداوند خوانده شود ایمان شان افزون می گردد.

7 ـ دل مهر شده :

( کذلک نطبع علی قلوب المعتدین ) «یونس»

یعنی این چنین ما بر دل های افراد متجاوز وخاطی مهر می نهیم .

چگونه بر دل مهر زده می شود؟

رسول خدا ص ارشاد می فرمایند: هنگامی که انسان گناهی را مرتکب می شود بر دلش یک نقطه ای سیاه نقش می بندد، سپس دو مرتبه گناه می کند ویک نقطه ی سیاه دیگر به وجود می آید ، سپس مرتبه دیگر گناه می کند وهم چنان نقطه ای سیاه افزایش پیدا کرده وتمام قلبش سیاه میگردد ، تا جایی که خداوند ج بر آن دل مهر غفلت می زند ( ختم الله علی قلوبهم) الله تعالی بر دل هایشان مهر می نهد وهنگامی که مهر جباریت خداوند بر دلی زده شود ، آن دل به صورت کامل سیاه شده وانسان از نیکی ها روی گردان می شود.

نحوست انکار:

مولانا مفتی محمد تقی عثمانی رح  می فرمایند: افرادی که در تکذیب وعداوت افراط می کنند «مهر خوردن » بر دلهای شان بدین صورت است که ابتدا حق را تکذیب می کنند ، سپس مخالفت واصرار خود را ابراز کرده وبه خاطر دشمنی وسر کشی همیشه بر راه غفلت ثابت می مانند که نهایتا قلوب شان به صورت کامل در گرداب گناهان غرق شده واستعداد قبول حق در وجودشان نابود می گردد.

8 ـ دل مطمئن:

(الا بذکرالله تطمئن القلوب )رعد

آگاه باشید تنها با یاد خدا دل آرام می گیرد.

یعنی دولت ، حکومت، منصب، پول ودارائی ، وداشتن درجات متفاوت به انسان آرامش نمی دهد این فقط یاد الهی که ثمره ای تعلق مع الله است ، می تواند اضطراب وتشویش دل ها را دور سازد.

9 ـ دل ترسان :

الله متعال «ج» در سوره حج می فرماید: آنان کسانی هستند که چون نام خداوند ج برده شود به خاطر درک مقام با عظمت یزدان دل هایشان به هراس می افتد ودر برابر مصائبی که گریبان گیرشان می گردد شکیبایی پیش می گیرند « وایستادگی می کنند چرا که تسلیم فرمان قضا وقدرند» ونماز را چنان که باید می خوانند واموالی که بدیشان عطا کرده ایم را در کارها وراه های خیر صرف می کنند.

10 ـ دل کور:

خداوند متعال «ج» در سوره حج می فرماید: آیا در زمین به سیر وسفر نپرداخته اند تا از دیدن آثار گذشتگان ومشاهده ی کاخ های ویرانه ی ستمگران » دل هایی به هم رسانند که بدان ها «اخبار جباران وندای وجدان وفرمان یزدان ج را » بشنوند؟ این چشم ها نیستند که کور می گردند بلکه دل های درون سینه ها هستند که نابینا می شوند.

کوری دل:

یعنی با چشم بنگرد اگر با دل به آن دیده ای خویش غور نکرد پس دیدنش با ندیدنش تفاوتی ندارد ! گویا چشمان ظاهری وی باز است ومی بیند اما چشمان دلش نابینا است . در حقیقت، کور بودنی خطرناک است که چشم دل انسان کور باشد.

دل چگونه کور می گردد:

زندگی توأم با غفلت سبب می شود که چشم دل انسان کور گردد ونیکی را از بدی تشخیص ندهد ، همانند شخص نابینایی که دوست ودشمن خویش را نمی شناسد وتفاوتی بین روشنایی وتاریکی نمی بیند ونمی داند چه چیزی برایش مفید هست وچه چیزی مضر همین طور اگر دل کسی کور گردد، مرتکب انواع گناهان می شود ، بدون آن که آب در دلش تکان بخورد ، لذا هم نشینی وهم کلامی با صالحان را نپسندیده ودوست دارد با انسان های شرور وفاسد در ارتباط باشد ، قدرت تمییز بین دوست ودشمن را نداشته ونیکی وبدی برایش تفاوتی ندارد واز آن جایی که چشم دلش کور گشته نور وتاریکی را تشخیص نمی دهد ! خداوند «ج» در قرآن عظیم الشأن خود در مورد چنین افرادی می فرماید ( انهم کانوا قوما عمین) بی شک آنها قوم کوری بودند.

حقیقت این آیه چیست ؟ آیا آنها به راستی نابینا بودند؟ البته که نه ، در هیچ روایتی نقل نشده که این قوم کور بوده اند بلکه روایت شده ایشان افرادی بودند که از اطاعت پیامبرشان سرپیچی کرده وبه وی ایمان نیاوردند به همین خاطر با لفظ عمین از آنان یاد شده است . آن قوم پیامبر وخالق خود را نشناختند وبرای همیشه عمین ماندند.

خداوند متعال می فرماید: وهرآن کس که در دنیا کور باشد در آخرت نیز کور وگمراه است.

این آیه بدین معنا نیست که افراد نا بینا در آخرت هم از دیدن با چشم سر محروم هستند بلکه بدین معناست هر کسی که در دنیا از اجرای فرامین الهی «ج» چشم پوشی کند ، خداوند تعالی «ج» در آخرت بینایی او را سلب می کند.

11ـ دل سالم :

( یوم لاینفع مال ولا بنون * الا من اتی الله بقلب سلیم) « شعراء»

در آن روز که مال وفرزندان سود نمی بخشند مگر کسی که با قلب سالم به پیشگاه خدا آید.

آن دلی خوب ، مناسب وپاک است که از کفر، نفاق وعقاید فاسد خالی باشد واین دل است که مصداق آیه ای مذکور می باشد.

در قیامت از مال واولاد کاری ساخته نیست ! اگر کافری در آن روز بخواهد در مقابل نجات خویش خانواده یا تمام اموالش را فدیه دهد ، هیچ گاه از وی قبول نخواهد شد ! صدقات جاریه وخیراتی برای انسان نافع هست که دل صاحبش از نحوست کفر پاک باشد. « تفسیر عثمانی»

منظور از «سلیم» در آیه ی شریفه پاکی دل از شک وشرک است واین ربطی به پاکی از گناهان ندارد ، چون هر شخص خواه ناخواه به نوعی از گناهان چه بزرگ وچه کوچک مبتلا هست به قول علامه بغوی رح نظر اکثر مفسرین همین است. « گلدسته تفاسیر»

حضرت سعید بن جبیر رض می فرماید: سلیم دل مومن است وبیمار دل کافر ومنافق است . ابوعثمان نیشابوری رح می فرماید : آن دلی سلیم است که از هر بدعتی خالی بوده وبر سنت ها پایبند باشد ، اهل سنت وجماعت مراد این آیه است .« گلدسته تفاسیر»

12 ـ دل محروم :

خداوند متعال در سوره زمر می فرماید: هنگامی که خداوند به یگانگی یاد می شود کسانی که به آخرت ایمان ندارند دل هایشان می گیرد وبیزار « از یکتا پرستی » می گردند اما هنگامی که از معبودهایی جز خداوند سخن به میان می آید به ناگاه شاد وخوشحال می شوند.

13 ـ دل متکبر :

( کذلک یطبع الله علی کل قلب متکبر جبار ) « غافر»

این گونه خداوند ج بر هر دلی که بزرگ بین وزور گو باشد مهر می نهد «وحس تشخیص را از آن می گیرد»

هر آن کس که به خاطر غرور در مقابل حق جل جلاله وفرمایش انبیای الهی علیهم السلام گردن تسلیم کج نکند ، در آخر کار خداوند جلا جلاله آن چنان بر دل هایشان مهر می نهد که به هیچ عنوان گنجایشی برای قبول حق ونفوذ خیر در وی نباشد. « تفسیر عثمانی»

14 ـ دل مومن:

خداوند متعال جل جلاله در سوره حدید می فرماید : آیا وقت آن برای مومنان فرا نرسیده است که دل هایشان به هنگام یاد خدا ودر برابر حق وحقیقتی که خدا فرو فرستاده است بلرزد ؟ آنان هم چون کسانی نشوند که برای آنان قبلا کتاب فرستاده شده است سپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته ودل هایشان سخت شده است وبیشترشان فاسق وخارج « از حدود دین خدا » گشته اند.

15 ـ دل بی فکر:

الله متعال در سوره اعراف می فرماید : ما بسیاری از جنیان وآدمیان را آفریده ودر « جهان» پراگنده کرده ایم که سر انجام آنان ، دوزخ واقامت در آن است . « این بدان خاطر است که » آنان دل هایی دارند که بدان ها « آیات رهنمون به کمالات را » نمی فهمند  وچشمهایی دارند که بدان ها « نشانه های خدا شناسی ویکتا پرستی را » نمی بینند وگوش هایی دارند که بدان ها « مواعظ واندرزهای زندگی ساز را » نمی شنوند اینان « چون از این اعضاء چنان که باید سود نمی جویند ومنافع ومضار خود را از هم تشخیص نمی دهند» همسان چهار پایانند بلکه سر گشته ترند « چرا که چهارپایان از سنن فطرت پا فراتر نمی گذارند ولی اینان راه افراط وتفریط می پویند» اینان واقعا بی خبر « از صلاح دنیا وآخرت خود » هستند.

یعنی دل ، گوش ، چشم همه وجود دارند اما هیچ گاه در دل به آیات خداوند متعال تفکر نکرده وبا تعمق نظر به نشانه های قدرت خداوند نگاه نکرده واز آنان درس نگرفته است ونه هم فرمایشات الهی را با گوش جان شنیده است ، همان طوری که تمام ادراکات حیوان های چهار پا منحصر در خوردن، خوابیدن وجفت گیری است ، همان طور هم دل ، ذهن ، خلاقیت ، دست ، گوش وچشم این افراد هم وقف تحصیل وتکمیل خواهشات نفسانی ولذت های دنیوی شده وهیچ مناسبتی با خصلت های ملکوتی وکمال انسانیت ندارد ، بلکه بسا اوقات حالت شان از حیوان ها هم بدتر است . حیوان های چهار پا با دستور صاحب شان حرکت ویا توقف می کنند وهیچ گاه از دستورات وی سر پیچی نمی کنند ، با قوای فطری خویش کاری را انجام می دهند که به خاطر آن خلق شده اند بیشتر از آن هم توقعی نیست ، اما افراد بی فکر آن قوت واستعداد فکری که برای کسب درجات روحانی وعرفانی در نهاد ایشان به ودیعت است را با دستان خویش به خاطر سر پیچی وغفلت نا بود می سازند. « تفیسر عثمانی مولانا محمد تقی عثمانی رح»

ومن الله التوفیق. از الله متعال میخواهیم که برای ما دل پاک صاف ، راست ، لرزان ، ترسان، مطمئن، سالم ودل مومن عطا نماید واز دل متکبر ، محروم ، کور ، مهر شده ، زنگ آلود ، کج ، بی فکر ، گنه کار ودل سخت نجات بدهد.آمین